Biuletyn Instytutu Analizy Grupowej Rasztów 2020
Kamila Kocewiak – Robalewska, Tomasz M. Stępniewski[1]
Miniona zima nie zaskoczyła drogowców, a pługi śnieżne i piaskarki stały bezczynnie zaparkowane. W Warszawie i okolicach przydrożne rabatki ochroniono przed śniegiem i solą, niepotrzebnie. Dzieci podczas ferii w mieście zafrapowane śpiewały „zima, zima, zima, pada, pada śnieg”, niektóre bez szalików i rękawiczek, bo i po co, kiedy temperatura była dodatnia i świeciło słońce. To sytuacja zza okien gabinetów psychoterapeutycznych wynikająca z ocieplenia klimatu i nieuchronnie wywołująca negatywną reakcję emocjonalną zarówno pacjentów jak i analityków. Ta figura i jej tło od dawna zarysowywały się w przestrzeni między grupą analityczną a środowiskiem, w którym zasoby naturalne ziemi na skutek inwazyjnej i niepohamowanej eksploatacji tracą swoją zdolność do regeneracji. W licznych raportach naukowców z całego świata znajdują się trudne do przyjęcia prognozy dotyczące przyszłości, podważające możliwość kontynuacji życia na ziemi w formie jaką znamy. Środowiska psychologów, w tym Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (APA)[2] donoszą, że prognozy te wpływają na zdrowie psychiczne ludzi. Wywołują stres, niepokój, apatię i poczucie winy oraz wymagają specjalistycznych interwencji dotyczących metod radzenia sobie i adaptacji.
W odpowiedzi na obserwowane zjawisko zawiązaliśmy w lipcu 2019 roku Grupę Klimatyczna IAGR. Inspiracją do tego były rozmowy zakulisowe podczas XVI Konferencji IAGR jak i spotkanie dla analityków w czerwcu 2019. Niedługo potem jako inicjatorka grupy, po konsultacji z Tomaszem Stępniewskim, napisałam list otwarty do Zarządu, który poparło 40-stu członków i po otrzymaniu odpowiedniej zgody wysłałam oficjalne zaproszenie do wszystkich „Rasztowian”, na które odpowiedziały osoby gotowe do aktywnego działania oraz osoby wspierające. Od tego czasu do dziś mamy za sobą wiele spotkań podczas których krystalizowały się nasze cele i twórczych rozmów.
Podstawowe założenia GK IAGR dotyczą organizacji przestrzeni zgodnie z tradycją analizy grupowej do myślenia i pomieszczania stanów psychicznych związanych z nieuchronnością globalnych strat dotąd nieznanych współczesnemu człowiekowi. Ponadto planujemy podjęcie działań wspierających dla środowiska psychoterapeutycznego, a w przyszłości podejmowanie działań nastawionych na promowanie wspólnotowości i dialogu wokół zmian klimatycznych w społecznościach lokalnych oraz współpracę z instytucjami kulturalno-oświatowymi, opieki społecznej, publicznej opieki zdrowia i innych.
W styczniu bieżącego roku odbyło się pierwsze Forum Klimatyczne pt. Analitycy grupowi o zmianach klimatycznych, gdzie Maria Dobraczyńska i Kamila Kocewiak-Robalewska poprowadziły dwa spotkania seminaryjne. Tłem do dyskusji były fragmenty artykułu „Jesteśmy połączonym z sobą światem” – Timothy Morton i widmo innej wspólnoty[3] autorstwa filozofa i krytyka filmowego Andrzeja Marca; prezentacja multimedialna fotografii znad Morza Martwego Waldemara Zdrojewskiego[4] oraz fragmenty książki Grety Thunberg[5]. Grupowo pracowaliśmy nad rozumieniem polaryzacji między środowiskiem proekologicznym a zwolennikami rozwoju infrastruktury czy transportu międzynarodowego. Dzieliliśmy się praktycznymi rozwiązaniami poszukując ukojenia dla narastającego poczucia winy i odpowiedzialności, a także próbowaliśmy pomieścić lęk związany z jakością życia przyszłych pokoleń.
Niedługo potem podczas wymiany refleksji na temat zrealizowanego Forum Klimatycznego pojawiły się wśród nas pytania, na które nie znaliśmy odpowiedzi. Celem zaplanowania dalszych działań GK przeprowadziliśmy pilotażowe badanie, by sprawdzić stosunek terapeutów związanych z IAGR do tematu zmian klimatycznych i ochrony środowiska, a także czy te kwestie mają wpływ na ich życie zawodowe. Dodatkowo chcieliśmy sprawdzić na ile idea grupy klimatycznej jest znana uczestnikom, a także czy uważają jej istnienie za potrzebne.
Wyniki badania prezentujemy poniżej (tab. 1). W badaniu wzięło udział 140 osób, z czego 95 było uczestnikami szkolenia. Z różnych pobudek osoby pozostające w szkoleniu czują potrzebę segregowania śmieci (91% ankietowanych), a także aktywnie je segregują (93% ankietowanych), co może być rozumiane jako ich potrzeba aktywnego działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego i pewnej gotowość ich podejmowania.
Znaczna większość uczestników wyraża lęk związany ze zmianami klimatycznymi (75% ankietowanych), co wiąże się z potrzebą rozmawiania o nich (71% ankietowanych), a także szukaniem i poszerzaniem wiedzy na temat obserwowanych zmian klimatycznych (67% ankietowanych). Interesujący wydaje się fakt, iż pacjenci znacznej grupy ankietowanych (około 45% badanych) aktywnie wnoszą tematy dotyczące zmian klimatu na sesje terapeutyczne. Naturalnie temat ten może być opracowywany podczas terapii adekwatnie do problematyki danego pacjenta czy grupy i nie dotyczyć bezpośrednio i tylko spraw klimatycznych spoza gabinetu, jednak dotychczasowe doniesienia ze środowisk specjalistów psychologów i psychiatrów wskazują na narastający wśród społeczeństwa lęk klimatyczny i konieczność profesjonalnej pomocy. W pracy analitycznej opartej na badaniu procesów nieświadomych trudno jest podejmować materiał w konkrecie i być może dalsze omawianie tej problematyki w IAGR może pomóc nam rozstrzygać jakie interwencje będą wspierały procesy terapii naszych pacjentów, którzy systematycznie wnoszą tematy dotyczące zmian klimatu na sesje terapeutyczne.
Co ciekawe w zakresie żadnego z pytań nie zaobserwowaliśmy istotnych różnic między osobami pozostającymi w szkoleniu i które te szkolenie ukończyły, co może podkreślać uniwersalność badanych problemów. Natomiast podczas zapraszania Państwa do wypełnienia ankiet drogą internetową i skromnego efektu dotychczasowych zaproszeń, zaryzykowaliśmy zaadresowanie korespondencji oddzielnie dla kandydatów i analityków grupowych co spowodowało podwojenie ankiet w ciągu kilku godzin i potrojenie w ciągu kolejnych dwóch dni.
Patrząc na powyższe dane, nie wydaje się zaskakujące, iż około 70% terapeutów związanych z IAGR odczuwa potrzebę istnienia grupy klimatycznej. Wydaje się, że taka grupa mogłaby stać się przestrzenią dla budowania/zaistnienia dialogu na temat zmian klimatycznych, oraz tego jak one wpływają na naszą sytuację zawodową i personalną. Możliwe także, że w grupie uda się znaleźć sposób na badanie dość zaskakującej kwestii jaką jest ta, że tak wiele ludzi zaprzecza istnieniu zmian klimatycznych, mimo że to zjawisko oraz ogromne zagrożenie z nimi związane, zostało potwierdzone przez niezliczoną ilość badań.
Przy okazji tego artykułu zachęcamy osoby zainteresowane i gotowe do aktywnej pracy społecznej do przyłączenia się do naszej inicjatywy i współtworzenia Grupy Klimatycznej IAGR.
***
Kamila Kocewiak – Robalewska –psycholożka, analityczka grupowa, założycielka GK IAGR
Tomasz M. Stępniewski – psycholog, dr n. biomedycznych, członek kandydat IAGR
Figura 1. Wyniki pilotażowej ankiety przeprowadzonej wśród terapeutów związanych z IAGR
Powyżej przedstawiamy odpowiedzi osób badanych na każde z pytań zawartych w ankiecie. Wyniki zostały przedstawione za pomocą grafu procentowego (a), w którym procent osób odpowiadających na każde pytanie (b) twierdząca jest zaznaczony na zielono, a przecząca na czerwono. Statystyki procentowe dotyczące każdego pytania są przestawione na dole grafu (c). Rozkład odpowiedzi został zbadany za pomocą testu χ2. Wyniki testu zostały zaprezentowane w postaci istotności różnic w rozkładzie odpowiedzi na każde pytanie. Pytania w których test nie wykrył statystycznej różnicy w rozkładzie odpowiedzi (n.i), zostały zaznaczone czarną obwódką.
[1] Nad przygotowaniem i przeprowadzeniem badań pracowała cała GK IAGR: Kamila Kocewiak – Robalewska, Ewelina Wysocka, Hanna Sokolnicka – Zalewska, Magdalena Kozłowska, Maria Dobraczyńska, Tomasz M. Stępniewski oraz z ramienia IAGR p. Monika Janicka
[2] http://www.apa.org/science/about/publications/climate-change.aspx
[3] http://rcin.org.pl/Content/66962/WA248_86918_P-I-2524_marzec-jestesmy_o.pdf
[4] http://wozownia.pl/waldemar-zdrojewski-morze-martwe-kamien-na-kamieniu-nie-pozostanie/
[5] Thunberg G., (2019) No One Is Too Small to Make a Difference. Penguin Books Ltd